Openbaredienstcontract NMBS en Performantiecontract Infrabel goedgekeurd door de Ministerraad: ambitieuze trajecten voor de periode 2023-2032

23 december 2022

Op 23 december 2022 heeft de Ministerraad het Openbaredienstcontract van NMBS en het Performantiecontract van Infrabel goedgekeurd, evenals de Ondernemingsplannen en Meerjareninvesteringsplannen van beide ondernemingen voor de periode 2023-2032.

De voorgaande Beheerscontracten die in 2008 werden afgesloten, liepen bijna tien jaar geleden al af, waardoor het bijzonder dringend was een nieuw contract te sluiten, en dat voor een periode van 10 jaar om de doelstellingen vast te leggen, alsmede de aan de Belgische spoorwegen toegewezen middelen voor het komende decennium.

Over de teksten werd meer dan een jaar intensief overlegd met de Voogdijminister. Ze zijn in tijd en ruimte volledig op elkaar afgestemd, en de groei-ambities qua treinaanbod zijn gebaseerd op de verwachte ontwikkeling van de capaciteit van het net.

Federaal minister van Mobiliteit Georges Gilkinet : "Er komt duidelijk een voor en na 2022, voor de spoorwegen en voor onze mobiliteit in België. Nooit eerder kreeg de spoorwegsector zoveel middelen en zulke duidelijke en ambitieuze doelstellingen van een Belgische regering! Want meer passagiers en goederen op het spoor betekent minder auto's en vrachtwagens op de weg. Het is een grote eer om dit project de afgelopen twee jaar met onze twee spoorwegmaatschappijen te hebben gedragen. Nu moet al onze energie ingezet worden voor de uitvoering ervan. Het werk is dus nog lang niet gedaan, zeker omdat NMBS en Infrabel op korte termijn voor enorme uitdagingen staan op het gebied van stiptheid, betrouwbaarheid en personeel, die we zo snel mogelijk moeten aanpakken.”

Openbaredienstcontract van NMBS

Op het moment dat de markt voor het binnenlands reizigersvervoer werd geopend, heeft de regering ervoor gekozen de openbaredienstopdracht rechtstreeks aan NMBS te gunnen voor een periode van 10 jaar, zoals toegestaan door de Europese regelgeving. De Belgische markt is al geopend voor treindiensten in ‘open access’, dat wil zeggen zonder openbare financiering.

Het Openbaredienstcontract van NMBS is gebaseerd op een robuust, ambitieus en realistisch tienjarenplan, dat vertrekt vanuit de behoeften en verwachtingen van de reizigers. Het steunt enerzijds op een prestatietraject dat een productiviteitsniveau beoogt dat vergelijkbaar is met andere spooroperatoren en anderzijds op een solide investeringsplan, met gegarandeerde financiering conform de door de regering genomen beslissingen tijdens het begrotingsconclaaf van oktober jl.

NMBS van haar kant engageert zich om ambitieuze doelstellingen te verwezenlijken die het voorwerp zullen uitmaken van een jaarlijkse opvolging.

De volgende 12 prestatie-indicatoren zijn vastgelegd: het stiptheidspercentage, het aantal afgeschafte treinen, de geplande aansluitingen, de minuten vertraging voor rekening van NMBS, het beschikbaarheidspercentage van het rollend materieel, de klantentevredenheid, het aantal reizigers-km, de informatie aan de reizigers, het aantal autonoom toegankelijke stations en het aantal parkeerplaatsen (fietsen en auto's), het gebruik van tractie-energie en de CO₂-voetafdruk.

Het Contract bevat een interim-evaluatie van de tussentijdse resultaten (Mid Term Review). Tegelijkertijd gaan enkele prestatie-indicatoren gepaard met een financieel bonus/malusmechanisme dat de jaarlijkse prestatie van de openbare onderneming evalueert.

De doelstellingen zijn duidelijk:

Het treinaanbod tegen 2032 met 10% uitbreiden – bij gelijkblijvende kosten; 40% meer aansluitingen voor de reizigers; een toename met 25% van het aantal S-treinen, meer treinen aan het begin en einde van de dag en op zaterdag; een belangrijke bediening van de luchthavens van Brussels Airport en Charleroi.
Het aantal reizigers met 30% verhogen en een aanzienlijke verbetering van de klantervaring. NMBS voert een tariefaanbod door dat haar productgamma zal vereenvoudigen en aantrekkelijker maken, met bijzondere aandacht voor jongeren, senioren, kwetsbare personen en groepen. Het tariefaanbod wil het frequenter gebruik van de trein, en het gebruik van de trein tijdens de daluren, stimuleren.
Investeren in het reizigersonthaal door het huidige aantal autonoom toegankelijke stations te verdubbelen (tot 176 stations in 2032, waarmee bijna 80% van de reizigers wordt bereikt) en door 40% meer fietsenstallingen aan te bieden.
Investeren in modern en comfortabel rollend materieel, met een vernieuwing van 50% van haar vloot tegen 2032. De doelstellingen omvatten 100% treinen met airco, een multifunctioneel rijtuig in elke trein en een toename met 50% van het aantal fietsplaatsen in de treinen. NMBS wil als een van de eerste treinoperatoren tegen 2025 haar ganse vloot hebben uitgerust met het veiligheidssysteem ETCS.
De financiële gezondheid van de onderneming verbeteren: dankzij productiviteitswinsten van 4,5% per jaar wil NMBS haar schuld tegen 2032 aanzienlijk verminderen tot 1,6 miljard euro (een vermindering met 800 miljoen euro over 10 jaar), alsmede zich competitief opstellen ten opzichte van vergelijkbare spoorwegmaatschappijen. NMBS beoogt trouwens een stijging van haar inkomsten met 40% omwille van de verwachte stijging van het aantal reizigers.

NMBS investeert meer dan 9,2 miljard euro (euro 2023) over de periode van 10 jaar, en dat in 5 domeinen: rollend materieel (4,2 miljard euro), werkplaatsen (1,4 miljard euro), reizigersonthaal en toegankelijkheid van de stations (1,8 miljard euro), digitalisering (1,2 miljard euro) en gebouwen en diverse investeringen (bijna 600 miljoen euro).

Prestatiecontract Infrabel

Voor een infrastructuurbeheerder die voorziet in industriële projecten en programma's op lange termijn, zijn een duidelijk langetermijnzicht op de financiële middelen en de stabiliteit ervan over een periode van 10 jaar van essentieel belang. Infrabel dankt dan ook de federale regering, en zijn voogdijminister, voor de garanties die hem in het kader van dit performantiecontract en de financiële bijlagen worden gegeven.

Infrabel doet er alles aan om, tegen het einde van dit tienjarenplan, de performantie van zijn spoornet te verbeteren. Dit door meer treinen te kunnen laten rijden en ook meer goederen per spoor te kunnen vervoeren om zo de sterke ambitie van de federale regering te realiseren.

Dit betekent concreet dat de infrastructuurbeheerder, dankzij de goedkeuring van de ministerraad van vandaag, voor de periode 2023-2032 16,4 miljard* _(€2023) zal ontvangen. Hierin zitten de middelen voor de investeringen in het spoornet (+/- 11 miljard) en ook voor de operationele behoeften in verband met de werking en het onderhoud ervan (+/- 5,4 miljard). Dit komt neer op ongeveer 1,75 miljard aan nieuwe middelen

* met inbegrip van een bijkomende financiering van 1 miljard _(€2023)waarvan de modaliteiten momenteel nog worden bestudeerd.

Concreet zal Infrabel, in lijn met zijn ontwerp van performantiecontract en van financieel plan die op 9 december werden aangenomen, zijn investeringsmiddelen over 10 jaar als volgt verdelen:

Meer dan 7 miljard euro wordt verdeeld over 2 pijlers:
- De pijler “Stiptheid”: dit zijn de investeringen nodig voor de handhaving van de spoornetcapaciteit en de programma's voor de geleidelijke verbetering - binnen een context van een verwachte toename van het treinverkeer - van de stiptheid van het treinverkeer. Bedoeling is om, onder meer, alle snelheidsbeperkingen door de slechte staat van de sporen tegen eind 2030 op te heffen.
- De pijler "Veiligheid": de stiptheid wordt verder verbeterd via, onder meer, de voltooiing van de uitrol van ETCS. Tegen eind 2025 moet het Belgische spoornet het eerste Europese spoornet zijn dat volledig is uitgerust met dit seininrichtingssysteem dat permanent de treinsnelheid controleert.
Ongeveer 2 miljard euro wordt gebruikt voor de steeds toenemende digitalisering van de onderneming waarbij prioriteit gaat naar haar productiemiddelen en haar werkplaatsen. Deze digitalisering omvat tevens processen ten voordele van de klanten zoals de capaciteitstoewijzing aan de spooroperatoren en de verkeersleiding, het predictief onderhoud, de realisatie van een spoorwegplatform met Port of Antwerp-Bruges en ook innovatie.
Het overige bedrag zal gaan naar de instandhouding van de omvang van het spoornet en, in overleg met NMBS, naar projecten om de toegankelijkheid van de stations te verbeteren.

De budgetten voor capaciteitsverhoging, zoals de investeringen in verband met nieuwe uitbreidingswerken in de havens, de voltooiing van werven zoals het GEN, de As 3 (verbinding “Ottignies-Namen-Luxemburgse grens”) of de uitbreiding van de Lijn 50A (tussen Gent en Brugge) naar 4 sporen, zijn gelinkt aan de bijkomende financiering die momenteel bestudeerd wordt.

De komende tien jaar zal Infrabel, naast de nieuwe middelen, de eerder opgestarte programma's om de productiviteit te verhogen en zijn industrieel apparaat te rationaliseren, blijven voortzetten.

Sociaal akkoord 2023-2024

De directies en vakbonden van beide ondernemingen zijn al overeengekomen om het Openbaredienstcontract en het Prestatiecontract te koppelen aan een sociaal akkoord voor de periode 2023-2024, met focus op aanwervingen en werkgelegenheid, het welzijn op het werk en de koopkracht. De onderhandelingen starten in januari en zouden tegen eind februari afgerond moeten zijn.

NMBS en Infrabel willen alles in het werk stellen om van de trein het veiligste, duurzaamste en meest comfortabele vervoermiddel te maken, bij te dragen tot de verwezenlijking van de klimaatdoelstellingen en de noodzakelijke modal shift, en om de klantenervaring te verbeteren.