Nieuwe tentoonstelling in Train World, museum van NMBS: “NMBS, bezet bedrijf. Tussen collaboratie en verzet” (26/09/2025 – 28/06/2026)
De tentoonstelling "NMBS, bezet bedrijf. Tussen collaboratie en verzet", die vrijdag 26 september in Train World de deuren opent voor het publiek, buigt zich over de rol van de Belgische spoorwegen tijdens de Tweede Wereldoorlog. De tentoonstelling wordt aangevuld met onder meer lesmateriaal en workshops voor scholen, een reeks getuigenissen en lezingen, en een speciale website die alle beschikbare bronnen (archieven, documentatie, historische collectie) over de rol van de spoorwegen tijdens de Tweede Wereldoorlog toegankelijk maakt voor het brede publiek. Het gaat om initiatieven van NMBS om ervoor te zorgen dat de geschiedenis nooit vergeten wordt.
De tentoonstelling kwam tot stand onder de wetenschappelijke leiding van Nico Wouters, directeur van het Studiecentrum Oorlog en Maatschappij van het Rijksarchief (CegeSoma) en auteur van de studie over ‘de rol van de NMBS bij de treintransporten en deportaties tijdens de Tweede Wereldoorlog’, en in samenwerking met Kazerne Dossin, het War Heritage Institute, CegeSoma (het Rijksarchief), het Nationaal Museum van de Weerstand, de vzw MNEMA en de Stichting Cité Miroir.
Gratis voor jongeren
De tentoonstelling is gratis voor jongeren tot en met 18 jaar, ook voor schoolgroepen.
Lesmateriaal voor scholen
Er zijn ook educatieve pakketten en workshops ontwikkeld die jongeren aanzetten tot nadenken over het thema verantwoordelijkheid, vertrekkende van het voorbeeld van de spoorwegen tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Het lesmateriaal is opgesteld door pedagogische experts en nagelezen door CegeSoma, het War Heritage Institute en de Kazerne Dossin.
Het materiaal is bedoeld voor jongeren van 10 tot en met 18 jaar en kan door leerkrachten worden gebruikt om leerlingen zowel voor, tijdens als na het museumbezoek te begeleiden en tot nadenken aan te zetten. Het kan ook los van de tentoonstelling worden gebruikt.
Het lesmateriaal is aangepast aan de leerplannen van de Vlaamse Gemeenschap, de Fédération Wallonie-Bruxelles en de Duitstalige Gemeenschap. Scholen kunnen het lesmateriaal gratis aanvragen door een e-mail te sturen naar info@trainworld.be. Aan de kassa van Train World zijn ook gedrukte exemplaren beschikbaar.
Tijdens de volledige duur van de tentoonstelling – en ook daarna – kunnen de scholen ook deelnemen aan workshops onder begeleiding van speciaal daartoe opgeleide begeleiders.
Specifieke webpagina’s
NMBS stelt ook alle beschikbare bronnen (archieven, documentatie, historische verzameling) met betrekking tot de spoorwegen tijdens de Tweede Wereldoorlog ter beschikking van het grote publiek, dankzij een aantal specifieke webpagina’s op haar website. De fysieke toegang tot de historische archieven van NMBS zal bovendien ook worden vergemakkelijkt dankzij de opening van het nieuwe documentatiecentrum van NMBS op de site van Train World, begin 2026.
Een Discovery Ticket voor Kazerne Dossin
De voormalige Dossinkazerne in Mechelen, van waaruit tussen 1942 en 1944 veel Joden en Roma werden gedeporteerd, is nu Kazerne Dossin, een Memoriaal, museum en onderzoekscentrum over de Holocaust en mensenrechten.
NMBS en Kazerne Dossin werken samen om deze zwarte bladzijde in onze collectieve geschiedenis zichtbaar te maken en de herinnering eraan levend te houden, nu en in de toekomst.
Naast het bestaande Discovery Ticket naar Train World en het Koninklijk Legermuseum, heeft NMBS ook een Discovery Ticket om per trein naar Kazerne Dossin te reizen en deze plaats van bezinning, herinnering en herdenking te bezoeken, met 50% korting op de treinreis. Per volwassene met een Discovery Ticket mogen tot vier kinderen jonger dan 12 jaar gratis meereizen.
Erkenning van de waarheid
NMBS heeft altijd haar volledige medewerking verleend om duidelijkheid te scheppen over de rol van de toenmalige spoorwegen.
Op vraag van vertegenwoordigers van de Joodse gemeenschap en van NMBS zelf hebben de Senaat en de federale regering in januari 2022 beslist om een wetenschappelijk onderzoek in te stellen naar 'De rol van de NMBS bij de treintransporten en deportaties tijdens de Tweede Wereldoorlog'. Dit onderzoek werd toevertrouwd aan Nico Wouters en CegeSoma. NMBS heeft haar volledige medewerking verleend, door toegang te geven tot haar historische archieven en door via haar communicatiekanalen een oproep te doen aan getuigen die mogelijk over nuttige informatie of privéarchieven beschikten.
Collectieve verantwoordelijkheid
In de studie is duidelijk aangetoond dat de toenmalige Belgische spoorwegen transporten uitvoerden en ook dat het belangrijk is om de feiten te analyseren in hun historische context en binnen het kader van een collectieve verantwoordelijkheid, die volgens CegeSoma “niet beperkt kan worden tot één man of zelfs één bedrijf” 1. De toenmalige Belgische spoorwegen onderschreven het algemene Belgische beleid van de ‘politiek van het minste kwaad’.
Het kernkabinet van 24 januari 2024 besliste een Groep van Wijzen op te richten onder leiding van mevrouw Françoise Tulkens, die de opdracht kreeg aanbevelingen te formuleren over het gevolg dat aan de conclusies uit het onderzoek moest worden gegeven. Op 17 januari heeft de Groep van Wijzen zijn rapport ‘Waarheid. Overdracht. Herstel – De NMBS en de deportaties tijdens de Tweede Wereldoorlog’ aan de regering overgemaakt. Het bevat in totaal dertig aanbevelingen aan de federale regering, waarvan er tien rechtstreeks betrekking hebben op NMBS, om “de waarheid bekend te maken, de overdracht te waarborgen en vormen van herstel voor te stellen”, en stelt dat “hoewel de meeste aanbevelingen tot de federale overheid zijn gericht, de conclusies van het historisch onderzoek en de belangrijkste getrokken lessen ook de andere bestuursniveaus en de privésector moeten aanspreken” ².
Het komt nu aan de regering toe om zich uit te spreken over welke gevolgen aan deze aanbevelingen worden gegeven.
De raad van bestuur van NMBS heeft evenwel beslist om niet te wachten en nu al een aantal acties te concretiseren, zoals deze tentoonstelling en de verschillende initiatieven errond.
---
[1] N. WOUTERS, Eindrapport van 8 december 2023 - “De NMBS en de deportaties – De rol van de spoorwegen in de deportaties van Joden en Roma (raciaal gedeporteerden), politiek vervolgden en verplicht tewerkgestelden tijdens de Tweede Wereldoorlog in België”, p. 129-130
² Waarheid. Overdracht. Herstel. De NMBS en de deportaties tijdens de Tweede Wereldoorlog. Aanbevelingen aan de federale regering, p. 39
Meer informatie over de tentoontstelling vindt u in het persdossier, dat u hieronder kan downloaden: