Brusselse Regering keurt de stedenbouwkundige vergunning voor renovatie en uitbreiding van de NMBS-gebouwen aan de Fonsnylaan finaal goed
1 december 2022
De Brusselse regering besliste vandaag finaal een stedenbouwkundige vergunning te verlenen voor de renovatie en uitbreiding van de NMBS-gebouwen op de site van het voormalige postsorteercentrum aan de Fonsnylaan in Sint-Gillis. De werken zullen gebeuren in opdracht van NMBS, die er tal van operationele activiteiten in zal huisvesten. De vernieuwde site wordt voor de tienduizenden treinreizigers die er dagelijks aankomen een nieuwe toegangspoort naar de stad. Daarmee krijgt niet alleen het station zelf een opwaardering, maar de volledige buurt.
Het ontwerp gaat uit van een respectvolle herwaardering van een uniek stuk erfgoed in Brussel, waarbij de bestaande gebouwen grondig worden gerenoveerd met daarop een nieuw, lineair volume. Bijzondere aandacht gaat daarbij naar duurzaamheid, zoals bijvoorbeeld voor het energie- en waterverbruik in de vernieuwde gebouwen. Er werd ook expliciet rekening gehouden met de relatie tussen het gebouw en de omliggende wijk.
Voor NMBS is "het verkrijgen van de vergunning een belangrijke stap in dit project. Niet alleen voor het station, maar voor de hele buurt. NMBS gelooft sterk in de toekomstperspectieven van dit moderniseringsproject, waar zowel de buurtbewoners, de treinreizigers, NMBS als de spoormedewerkers baat bij zullen hebben. Het project zal de positie van het station Brussel-Zuid als internationale hub versterken. Het zal ook bijdragen aan de herwaardering van de wijk en aan het verbeteren van de levenskwaliteit van de buurtbewoners, met name door de mogelijkheden die het biedt op het vlak van nieuwe stedelijke functies. Dit gebouw maakt het ook mogelijk om alle teams van NMBS, die momenteel verspreid zijn over verschillende sites rond het station, samen te voegen. Dat zal zorgen voor een betere dienstverlening en samenwerking tussen de verschillende teams.
Pascal Smet, Brussels Staatssecretaris voor Stedenbouw en Erfgoed: “Het project is van architecturaal topniveau. De Tri Postal, heeft een grote erfgoedwaarde en blijft behouden en opgewaardeerd, waardoor ze haar ziel terug krijgt. Het gebouw wordt aangevuld met een hedendaagse blikvanger. Een mooi samenspel tussen oud en nieuw. En dat symboliseert voor mij ook Brussel, waar we ons verleden respecteren, maar ook met een open en ambitieuze blik naar de toekomst moeten kijken. Dit project moet het startpunt zijn voor een zeer noodzakelijke metamorfose van een veel te lang verwaarloosde buurt, de toegangspoort voor veel mensen tot onze stad en ons land. Deze wijk verdient meer ambitie en fierheid en dit is een goede start”
Rudi Vervoort, Minister-President van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest: "De regering herbevestigt haar steun voor de geplande hoofdzetel van de NMBS aan het Zuidstation. Dit is een belangrijke stap voor de wijk en haar toekomst. Het station speelt er namelijk een sterke historische en symbolische rol. In de komende jaren zullen heel veel middelen voor stadsvernieuwing in de wijk worden geïnvesteerd om dit project te ondersteunen en aan te vullen, zodat we de buurtbewoners, de Brusselaars en de bezoekers van onze hoofdstad een kwaliteitsvolle omgeving kunnen bieden."
In augustus dit jaar werd reeds een stedenbouwkundige vergunning verleend voor het project door urban.brussels. Hiertegen werd echter beroep aangetekend door de gemeente Sint-Gillis. Dit beroep wordt nu verworpen door de Brusselse regering en de regering keurt finaal de vergunning goed.
Het ontwerp is van de hand van het internationaal gerenommeerd architectenbureau OMA, in samenwerking met de Belgische bureaus Jaspers-Eyers en Assar Architects.
Het gebouw aan het Brusselse Zuidstation wordt hiermee het eerste gebouw van OMA in ons land. OMA realiseerde buiten onze landsgrenzen tal van gelauwerde projecten zoals ‘Kunsthal’ in Rotterdam, ‘Casa da Musica’ in Porto, ‘Seattle Central Library’ in Seattle en ‘New Court Rothschild Bank’ in Londen.
Het project wordt een stedenbouwkundige blikvanger. De drie monumentale gebouwen aan de Fonsnylaan, het voormalige postsorteercentrum en de twee flankerende kantoorgebouwen, blijven behouden en worden grondig gerenoveerd. De gebouwen in typische gele baksteen dateren uit 1957. Ze zijn gebouwd in een periode waarin de spoorwegen en de postdienst nog sterk met elkaar verbonden waren. De gebouwen staan vandaag al meer dan 20 jaar leeg. Sinds 2019 kreeg een deel van het gebouw wel een tijdelijke invulling. De vzw Communa blies, samen met lokale verenigingen, tijdelijk leven in het gebouw door er functies te voorzien zoals een dansstudio, een onthaalpunt voor daklozen, een wijkbioscoop en een FabLab.
Bij de grondige renovatie van de bestaande gebouwen worden de karakteristieke elementen van de buitengevel extra benadrukt. Ook binnenin het gebouw worden verschillende interessante interieurelementen behouden en in ere hersteld.
Een levendig gebouw dat zich openstelt naar de omliggende wijk
De voormalige postgebouwen vormen vandaag een blinde muur van meer dan 370 meter langs de Fonsnylaan. Hier komt in de toekomst verandering in. In de gelijkvloerse verdieping aan de straatkant wordt geactiveerd. Naast een ruime hoofdingang worden er ook verschillende handels- en horecazaken voorzien die leven zullen brengen in de wijk.
In tegenstelling tot vandaag zal het gebouw veel beter verbonden worden met de omliggende publieke ruimte. De toegangen van het station aan de Fonsnylaan worden in het project geïntegreerd. De toegangen zullen veel meer licht krijgen en opener naar de stad toe worden. De zichtbaarheid en de aantrekkelijkheid van het Zuidstation zal hierdoor verhogen.
Een nieuw lineair volume in de hoogte, goed geïntegreerd in de ruime omgeving met toegankelijk dakterras
Bovenop het heropgewaarde gebouw komt een nieuw lineair volume van 239 bij 19 meter, evenwijdig met de treinsporen en de perrons. Het gebouw wordt gekenmerkt door grote ronde vensters.
Dit nieuwe volume bevindt zich aan de kant van de sporen, teruggetrokken van de straat. De visuele impact van dit volume van op het straatniveau zal hierdoor beperkt zijn.
Bovendien wordt hierdoor ruimte vrijgehouden op het dak van de bestaande gebouwen aan de Fonsnylaan die zal worden gebruikt om daktuinen en terrassen te creëren. De vernieuwing van de site gaat uit van een duurzame renovatie. Het wordt een passief gebouw, met op het dak van het nieuwe lineaire volume zonnepanelen die worden voorzien. Bijzondere aandacht zal ook gaan naar biodiversiteit en de upcycling van materialen.
De totale hoogte van het gebouw, met het nieuwe volume, zal 60,55 meter bedragen.
Door een nieuw volume te voorzien op een bestaand gebouw worden heel wat extra vierkante meters bruikbare ruimte gecreëerd zonder hiervoor nieuwe gronden te moeten aanboren.
Het definitieve ontwerp telt echter wel één bouwlaag minder dan het ontwerp dat werd voorgesteld tijdens de architectuurwedstrijd. In het finale ontwerp werd het aantal verdiepingen, na overleg met verschillende betrokken partijen, met één verdieping verminderd om een goede integratie in de omgeving te garagderen en de hoogte van het volume te aligneren met de hoogte van bestaande gebouwen in de onmiddellijke omgeving.
Behalve een nieuwe toegangspoort tot de stad en een opwaardering van de hele wijk, wordt de vernieuwde site ook de nieuwe thuisbasis van NMBS, met behalve kantoorruimte onder meer ook vergader- en trainingsruimten en andere faciliteiten zoals een groen dakterras dat buiten de kantooruren voor iedereen toegankelijk zal zijn. Het gebouw zal de essentiële functies voor het nationale treinverkeer huisvesten en wordt daardoor het zenuwcentrum van het realtime beheer van het treinverkeer in ons land.
Door de centralisering van de NMBS-kantoren in de nieuwe hoofdzetel komen verschillende bestaande gebouwen in de omgeving vrij. Hier ontstaan nieuwe mogelijkheden voor de ontwikkeling van andere stedelijke functies, zoals woningen. Het gaat onder meer om de gebouwen ‘Frankrijk-Bara’ en ‘Zennewater-Delta’ in de Frankrijkstraat en ‘Atrium’ in de Hallepoortlaan. Dat laatste gebouw vormt vandaag een grote blinde muur langsheen een groot stuk van de kleine ring. Een herontwikkeling van het gebouw met activatie van de gelijkvloerse verdiepingen zou een grote meerwaarde zijn voor de omgeving.
Dimitri Temmerman